"Chinese en Nederlandse stations en OV: een wereld van verschil"

vrijdag 12 september – zaterdag 13 september
Het boarden voor  vlucht KL0897 naar Beijing is begonnen. Ik ben in economy comfort beland omdat er geen gewone stoelen meer beschikbaar zijn. Nadat we zijn opgestegen vul ik de immigration card in waarop foreigners worden beschreven als ‘aliens’, dat belooft wat. Ik schuif mijn stoel - met 10 cm extra beenruimte - naar achteren en doe voor een paar uurtjes mijn ogen dicht. Dat is in ieder geval een goed begin van de reis.

 

 

 

   De opgave
Deze week staat in het kader van | Towards2050: Developing a Sino-Dutch Approach for Sustainable Urbanisation |, een internationaal programma geïnitieerd door het Stimuleringsfonds voor Creatieve Industrie. Doel is om te onderzoeken wat de Nederlandse manier van integraal plannen voor toegevoegde waarde kan opleveren aan de grote opgaven waar de Chinese metropolitane regio’s nu voor staan.

 

In een paar decennia zal het aantal inwoners van Chinese steden stijgen van 20% van de bevolking in 1980 naar 70% in 2030. De massale trek naar de stad brengt de Chinezen welvaart, economische groei en ontplooiings-mogelijkheden. Maar tegelijkertijd leidt deze welvaartsgroei ook tot urban sprawl, vervuiling en het opofferen van kostbare landbouwgronden, natuur en cultuurhistorie. Duurzaam verstedelijken is hier noodzakelijk voor de afname van CO2 en fijnstof gehaltes en verhoging van de leefkwaliteit in de steden. Samen met zo’n 24 andere Nederlandse en Chinese ontwerpers en experts zal ik me deze week daarom bezig houden met TOD in Beijing. TOD is hier niet alleen een kansrijke strategie maar vooral ook bittere noodzaak.

 

 
zondag 14 september
Aan het einde van het ontbijt loopt een vriendelijke man naar onze tafel met zijn telefoon in zijn hand: “please finish you breakfast, we are closing” staat er op. Dat is de manier van communiceren hier: wij geven de taxichauffeur ook een kaartje met het adres van het hotel in het chinees om aan te geven waar we precies naar toe willen.

 

   Beijing Planning Exhibition Hall
Het begin van de eerste officiële dag. Alle deelnemers zijn ondertussen in Beijing gearriveerd en we beginnen met een excursie naar de | Beijing Planning Exhibition Hall |. Een belangrijk doel dat daar wordt gesteld is dat het CO2 gehalte in 2020 met 40-45% gedaald moet zijn ten opzichte van 2005. Knipperende lampjes op kaarten, maquettes en filmpjes moeten ons laten zien hoe de stad Beijing dat denkt te gaan bereiken. De immense maquette op schaal 1:1000 van de gehele stad is indrukwekkend. Je kunt goed zien hoe snel de stad is gegroeid vanuit de oude | hutongs | met één of twee lagen hoog naar een grid van ongeveer 500 x 700 meter met hoogbouw, vol woningen of bedrijvigheid.

 

   Beijing North station
Na de Exhibition Hall maakt ons busje nog een korte stop in de buurt van het Beijing North station. Hier ervaren we de normale gang van zaken rond de grote stations in Beijing: het is een immense hal waar we niet inkomen, omdat je daarvoor eerst door de security check moet. Wie vanaf het station met de metro verder wil reizen moet eerst het station uit, een stuk naar de metro lopen, vervolgens weer door een security check, een lange roltrap op om vervolgens een overvolle metro te nemen. Het station wordt omringd door grote hoeveelheden weginfrastructuur, maar toch kan onze bus niet voor de deur komen. Fietsen - in voor ons kinderformaat - staan op verschillende plekken, maar fietsenstallingen zijn nergens aanwezig. Naast het station ligt een groot winkelcentrum, op het station zelf en in de directe omgeving zijn echter geen voorzieningen. Het station is hier duidelijk een plek met maar één functie: zo veel mogelijk mensen van A naar B vervoeren.

 

 
 
 
maandag 15 september
Vandaag is de officiële opening van de werkweek, waarbij ook de Nederlandse ambassadeur aanwezig is. Na diverse welkomsspeeches gaan we natuurlijk met zijn allen op de foto. Daarna start de excursie naar de locatie waar we de komende week aan zullen gaan werken: het Qinghe station. Hier gaan we onderzoeken wat de kansen voor TOD zijn langs de nieuwe JingZhang hogesnelheidslijn, die in 2022 moet gaan rijden. Deze nieuwe lijn verbindt Beijing - en het Qinghe gebied - met de stad Zhangjiakou en de binnenlanden van Mongolië. De focus ligt deze week op de potentie voor Transit-Oriented Development rondom het Qinghe station. Omdat dit station niet op zichzelf staand kan worden bekeken worden ook de schaal van Beijing, de corridor, en de relatie met andere stations - zoals Beijing North - onderzocht. Met de komst van deze nieuwe lijn wordt de reistijd tussen Beijing en Zhangjiakou verkleind van 4 uur naar minder dan 1 uur. De officiële planologische procedure voor dit station begint pas in 2015, waardoor het een ideale locatie is voor onze werkweek om de mogelijkheden en kansen van TOD te verkennen.

 

   Qinghe station: werk- versus woongebied
In eerste instantie lijken we te zijn aangekomen op een perifere locatie. Er zijn een aantal braakliggende terreinen en de nationale trein tuft één keer in een paar uur op maaiveld voorbij. Een spaghetti van infrastructuur splijt het omringende gebied in tweeën: metrolijn 13 en de snelweg lopen parallel aan het spoor. Ten oosten van het spoor bevindt zich een typisch woongebied: hoge woontorens tussen het groen, met parkeermogelijkheden onder maaiveld. Elk woongebied is omringd door hekken en muren, en werkt bijna als een 'gated community'. In de woonblokken is het aantrekkelijk vertoeven, maar eenmaal buiten sta je langs drukke, brede wegen zonder verblijfskwaliteit.

Ten westen van het spoor bevindt zich een werkgebied. Ondanks dat dit gebied relatief jong is, ziet het er al wel verouderd uit. Het blijkt wel hét high-tech cluster van Beijing te zijn: een immens groot werkgebied dat zich de komende jaren steeds verder uitbreidt. Metrolijn 13 zit elke ochtend barstensvol met mensen die hier naartoe komen voor hun werk, of een stukje naar het zuiden bij de universiteit moeten zijn. Dit gebied zorgt als één van de weinige plekken in - het verder heel centraal georiënteerde - Beijing voor een tegenspitsrichting. Verbindingen tussen beide zijden van de infrastructuurbundel zijn er amper. De Chinezen in onze groep vragen zich ook af waarom dat nodig zou moeten zijn.

 

 
dinsdag 16 september
Na een echte cappuccino te hebben gescoord om de hoek van ons hotel begint de eerste volledige werkdag. Vandaag moeten we meteen ergens komen, want aan het eind van de dag zullen we de eerste resultaten presenteren aan Prof. dr. Wu Chen (Design Principal and Deputy Chief Architect, BIAD) en Du Liqun (vice president and engineering professor, Beijing Municipal Institute of City Planning & Design).

 

   Collages en schetsrollen

In vier groepen wordt gelijktijdig gewerkt aan verschillende ideeën op verschillende schaalniveaus. Het goed begrijpen van de opgave en van elkaar kost een hoop tijd. Toch lukt het om aan het eind van de middag een behoorlijke hoeveelheid schetsrol aan de muur te hebben hangen. Diverse ideeën komen voorbij: Beijing North als eindstation van de hsl met de hsl-treinen op een nieuwe laag boven de gewone treinen, het ondergronds en bovengronds brengen van sporen op Qinghe station zodat er goede verbindingen gemaakt kunnen worden voor voetgangers en fietsers, een groener stationsgebied passend binnen de groenstructuur van de stad, en het verbinden van de 4 verschillende stations in Beijing via een nieuwe rapid ringlijn. De | Maak Plaats! | collages zijn dankbaar hergebruikt en aangepast aan de Chinese context, om een idee van de toekomstige sfeer rondom het nieuwe Qinghe station te geven.

 

 

 
   Chinese en Nederlandse stations: een wereld van verschil
woensdag 17 september
Dag drie begint met twee korte lezingen. Xialu Wang (PhD-student, TU-Delft) legt het verschil uit tussen het gebruik en de schaal van stations in Nederland en China. In Beijing gebruiken de mensen vooral de metro voor het dagelijkse vervoer. De trein wordt alleen gebruikt voor reizen naar bijvoorbeeld familie. Met name tijdens de 'spring break' rondom het chinees Nieuwjaar vindt er een enorme verplaatsing plaats van Chinezen naar hun geboortestad of -dorp. Deze enorme reizigersstromen kennen wij in Nederland niet.

 

Wang Liang (architect, Beijing Institute for Architectural Design) laat vervolgens een standaard ontwerp van een hsl-station zien. Het moet bestaan uit 24 sporen en 12 perrons, o.a. vanwege de massale uittocht tijdens 'spring break'. Na de security check kom je in de transferruimte met verschillende wachtruimtes en vervolgens op het perron van de desbetreffende trein.  Arriverende passagiers verlaten via een andere route het station. Overstappen betekent eerst het station uit, opnieuw door de security check en dan de wachtruimte in. Vol ongeloof kijken de Nederlandse ontwerpers naar deze presentatie: alles staat al vast in deze autocad tekening, en op deze manier wordt het ene na het andere station in China gebouwd.

’s Avonds staan er 5 lezingen gepland van Nederlandse deelnemers. Maak Plaats! (Make Space!) en het | vlindermodel | worden goed ontvangen en leiden tot nieuwe inzichten. Qinghe station zou door haar goede bereikbaarheid in de toekomst (per hoge snelheidslijn, metro en auto) wel eens een 'Wereldstad' kunnen worden. De dichtheid, kwaliteit van het langzaam verkeersnetwerk, mate van menging en nabijheid in het stationsgebied sluiten daar echter zeker nog niet op aan. De diverse vragen die mijn lezing oplevert maken duidelijk dat de data in China nog helemaal niet op orde is. Eigenlijk heeft niemand enig idee hoeveel mensen er nu eigenlijk wonen en werken rondom het Qinghe stationsgebied.

 

 

 

   Benut bestaande infra vs slim ov-systeem
donderdag 18 september
Nog één dag tot de presentatie; dat betekent produceren. Ik werk samen met He Junqiao (BICP), An Yue (CAUPD) en Ni Jian (CAUPD) aan de problematiek en kansen op regionaal schaalniveau. Wat er eigenlijk mist in het ov-systeem van Beijing is een schaal tussen de snelle high-speed lijnen en de langzame en overvolle metro. Gebruik makend van de bestaande sporen voor nationale treinen doen we een voorstel voor een rapid train system met een hoge snelheid en hoge frequentie. Een nieuwe ringlijn, die de verschillende hsl-stations met elkaar en een aantal belangrijke bestemmingen in de stad verbindt, maakt onderdeel uit van het voorstel. Waar wij in Nederland ons vooral bezig houden met het beter benutten van bestaande infrastructuur, gaat het in Beijing om iets heel anders: pas wanneer het ov-systeem slim in elkaar zit - met verschillende elkaar aanvullende snelheden en snelle overstappen - ontstaat er ruimte in het ov-systeem en daarmee ook ruimtelijke mogelijkheden voor TOD rondom de stations.
 
   De ontwerpen voor Qinghe en Beijing North 
vrijdag 19 september
In de bus op weg naar de presentatie bij | Mochen Architects | worden de laatste tekeningen en renders afgerond. En uiteindelijk staan we er: met een overweldigende hoeveelheid sheets en een verhaal op alle schaalniveaus dat door zowel Chinese als Nederlandse deelnemers wordt gepresenteerd. Ons verhaal leidt het publiek langs de nieuwe hogesnelheidslijnen naar Beijing, de slechte aansluiting daarvan op het metrosysteem, het voorstel voor een nieuwe regionaal rapid transit trein en de gevolgen daarvan voor de corridor Beijing North - Zhangjiakou. Vervolgens dalen we af naar de financiële situatie langs de lijn en de kansen voor 'land value capturing' bij met name Qinghe station en Beijing North.

 

Het ontwerp van station Beijing North en haar omgeving laat zien hoe het station meer onderdeel van de stad kan worden d.m.v een andere orientaite, nieuwe verbindingen voor langzaam verkeer en  een urban transit foyer die de overstap tussen alle modaliteiten mogelijk maakt en tegelijkertijd ook verblijfsgebied kan zijn. Ook voor het Qinghe stationsgebied ligt er nu een voorstel waarin het netwerk voor verschillende modaliteiten en daarmee de 'catchment area' van het stationsgebied wordt vergroot. Door een slimme aansluiting van de HSL op het nieuwe rapid train systeem en de metrolijnen ontstaan er programmatische kansen voor een grotere mix van functies rondom het station. De avond wordt afgesloten met hapjes, eten, veel bier en een Beijingse club.

 

   

   Sightseeing: CCTV, SOHO kwartier en Tian'anmen

zaterdag 20 september
Op deze laatste dag is het tijd om nog wat anders van Beijing te zien dan de Tsinghua universiteitscampus. Het | CCTV | is indrukwekkend, maar net als heel veel andere gebouwen en bouwblokken in Beijing wordt het omringd door een hek en een muur. Het maakt geen onderdeel uit van de stad of het stedelijk leven. Direct ernaast wordt een nieuw Central Business District uit de grond gestampt.

Toch zien we in het | SOHO kwartier |, ontworpen door Riken Yamamoto, dat het ook anders kan. Het gebied is direct toegankelijk vanaf de straat met intieme openbare ruimtes op verschillende maaiveld hoogtes, waardoor een spannend geheel ontstaat. In een dichtheid die we hier in Nederland niet kennen staan smalle torens met een mix van wonen en werken. Her en der staan een aantal urban villa’s met divers commercieel programma en voorzieningen. De hoge dichtheid van mensen in dit gebied maakt het mogelijk dat deze functies bestaan. Lei Yang (curator, Beijing Design Week) woont hier en leidt ons rond. Hij legt uit dat de noodzaak tot reizen voor hem heel laag is want hij heeft tenslotte alles om de hoek. Dat is het begin van duurzame stedelijke ontwikkeling in Beijing: de noodzaak tot reizen verkleinen. Overal zitten mensen op bankjes te genieten van koffie, een boek te lezen of gewoon even te kletsen. Zo kan het dus ook.

 

 

 

Na een korte stop op het immense Tian’anmen square gaan we snel door naar de beste roasted duck van de stad. Een welverdiende afsluiting van deze interessante, leerzame week!
   

 

Weblinks / downloads

| Dagelijks verslag werkweek: Stimuleringsfonds |

| Slotpresentatie Werkweek |

| Towards 2050: a Sino-Dutch approach |

| Workweek 2014: TOD at Qinghe station |

| Beijing Design Week |

 

   deelnemers Nederland
Thijs van Spaarndonk (Venhoeven CS), Michel Duinmayer (Ministerie van Infratructuur en Milieu), Heleen Wijtmans (Gemeente Utrecht), Joek Kruiderink (Fakton), John Breen (Urhahn Urban Design), Eric Frijters (.FABRIC), Miriam Ram (Vereniging Deltametropool), René Kuiken (René Kuiken Urbanism), Brechtje Spreeuwers (MLA+), Adam Visser (GROUP A), Marten Wassmann (Benthem Crouwel Architects), Mark Dekker (KCAP Asia), Martijn de Geus ((Tsinghua University)

   deelnemers China
Hunag He (Tsinghua University), Chen Yulin (Tsinghua University), An Yue (CAUPD), Ni Jian (CAUPD), Dai Tianxing (CADREG), Ren Yue (CADREG), He Junqiao (BICP), Song Jing (BICP), Zhao Wenning (Tsinghua University), Liang Yingya (Tsinghua University), Sun Yuan (Tsinghua University), Yang Xu (Tsinghua University), Qiu Jie (University College London), Li Minhui (University College London), Wang Liang (BIAD), Zhen Tian (BIAD), Li Jing (BIAD), LV Wenjun (BIAD), Liu Gang (BIAD), Zhang Yizhang (Tsinghua University), Xun Huan (KCAP Asia), Ye Zhang (KCAP Asia).

   curatoren
Ton Venhoeven (Venhoeven CS), Prof. dr. Wu Weijia (Tsinghua University), Prof. dr. Wu Chen (BIAD), Cui Kai (CADREG), Du Liqun (BICP), Zhang Bing (CUPD)

   partners

Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, ministeries van IenM en OCW, MVO Nederland, Gemeente Utrecht, VenhoevenCS, Fakton,
TNO, Beijing Institute of Architectural Design, Tsinghua University,
World Bank - Beijing Office

 

 

 

 

Tekst en foto's | Miriam Ram |, Vereniging Deltametropool